Blog

Op 8 februari jl. gaven mijn kantoorgenoot Allard Hanrath en ik een lezing aan leden van Jong Bouwend Nederland. Ook tijdens deze lezing merkten wij dat er veel vragen opkomen bij partijen over de verdeling van verantwoordelijkheden in relatie tot gebreken, ontwerpfouten en uitvoeringsfouten. Over die verdeling van verantwoordelijkheid is heel veel te zeggen en te schrijven. Tijdens onze lezing kon, en ook in deze blog kan maar een topje van de ijsberg worden belicht.

Hoewel de vraag naar de verdeling van verantwoordelijkheden helder is, is het antwoord meestal niet heel eenvoudig te geven. Alles hangt, zoals juristen dan zeggen, af van de omstandigheden van het geval. Is er sprake van een ontwerpfout of is er sprake van een uitvoeringsfout (of een combinatie daarvan)? Van wie is het ontwerp afkomstig? Hoe is er gecontracteerd? Is er sprake van een traditioneel bouwmodel, waarbij (de architect van) de opdrachtgever zorgdraagt voor het ontwerp en de aannemer zorgdraagt voor de uitvoering of is er sprake van een zogenaamd geïntegreerd contract waarbij de aannemer (delen van) het ontwerpwerk op zich neemt? Zijn specifieke onderdelen door de aannemer gegarandeerd?

Zelfs als heel duidelijk is gekozen voor een specifiek bouwmodel (traditioneel of geïntegreerd), is de vraag meestal niet eenvoudig te beantwoorden. Als het ontwerp van de opdrachtgever afkomstig is, komt het maar wat vaak voor dat de aannemer suggesties doet en aanpassingen doorvoert (in overleg met de opdrachtgever). Daarmee trekt de aannemer ontwerpverantwoordelijkheid naar zich toe. Als de aannemer op grond van een geïntegreerd contract ontwerpwerkzaamheden uitvoert, komt de spiegelbeeldige situatie ook vaak voor. De opdrachtgever stelt specifieke eisen aan het ontwerp en trekt daarmee verantwoordelijkheid naar zich toe. Verder is van belang of er al dan niet garanties zijn afgegeven en kan vaak betoogd worden dat een partij een waarschuwingsplicht heeft geschonden.

Recent procedeerde ik in twee verschillende zaken over deze verdeling van verantwoordelijkheden. Dat deed ik voor zowel de aannemer (bij de rechtbank en het Hof) als, daarna, voor een opdrachtgever bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw.

Traditioneel bouwmodel

Toen ik voor de aannemer optrad bleek de door hem uitgevoerde dakconstructie niet waterdicht te zijn. De opdrachtgever stelde de aannemer aansprakelijk en meende dat hij had op te draaien voor de herstelkosten. Hoewel het ontwerp in de basis wel afkomstig was van de opdrachtgever, meende de opdrachtgever dat de aannemer dit ontwerp had moeten controleren en verder had moeten uitwerken. Dat had de aannemer niet gedaan. De rechtbank en later ook het Hof dachten daarover anders. Geoordeeld werd dat het ontwerp inderdaad afkomstig was van de (architect van de) opdrachtgever. Het ontwerp was uitgewerkt in detailtekeningen. Er waren specifieke dakelementen voorgeschreven aan de aannemer. Dat maakt dat het ontwerp afkomstig was van de opdrachtgever en dat de opdrachtgever zelf had in te staan voor de deugdelijkheid daarvan. Van de aannemer kon niet verwacht worden dat hij het ontwerpwerk van de opdrachtgever over zou doen en tot in detail zou controleren. Er was geen sprake van een zo duidelijk gebrek in het ontwerp dat de aannemer dat meteen had moeten zien. Als dat wel zo was geweest, had de aannemer moeten waarschuwen. Maar dat speelde dus niet. De opdrachtgever zal voor eigen rekening zijn dak moeten laten aanpassen.

Geïntegreerd contract

In de procedure die ik voerde op verzoek van een opdrachtgever, was er sprake van een geïntegreerd contract. Het contract was opgesteld voordat – in 2005 – de specifiek voor geïntegreerde contracten gemaakte algemene voorwaarden het levenslicht zagen (UAV-GC). De opdrachtgever liet een ontwerp maken en een bestek. Daarmee werd door de opdrachtgever al in vergaande mate bepaald hoe het werk vormgegeven zou moeten worden. Vervolgens contracteerde de opdrachtgever met aannemer, waarbij werd overeengekomen dat aannemer het ontwerp zou overnemen en zou uitwerken tot een definitief ontwerp en definitief bestek. De aannemer gaf daarnaast garantie op specifieke onderdelen van het werk. Het werk werd opgeleverd. Een heel aantal jaren na de oplevering werden ernstige gebreken geconstateerd. De garantietermijn was nog niet verstreken. Toen de aannemer werd aangesproken, gaf die niet thuis omdat hij meende dat er fouten zaten in het oorspronkelijke ontwerp dat door de opdrachtgever was aangeleverd. De aannemer meende dat hij enkel verantwoordelijk kon zijn voor fouten die in zijn uitwerking van dat ontwerp zaten, maar niet voor fouten die in het oorspronkelijke ontwerp zaten. De Raad van Arbitrage voor de Bouw deelde die opvatting niet en overwoog dat aannemer niet enkel de verantwoordelijkheid voor het ontwerp had genomen en in dat verband ook de mogelijkheid had gekregen van het door opdrachtgever aangereikte ontwerp af te wijken, maar ook dat dat aannemer een zelfstandige en specifieke garantieplicht heeft aanvaard voor de afwezigheid van alle gebreken. Ook daarmee heeft aannemer de aansprakelijkheid voor de deugdelijkheid op zich genomen. Aannemer had derhalve de tekortkomingen te herstellen.

Garanties, waarschuwingsplicht, algemene voorwaarden e.d.

Ik schreef al dat juristen vaak zeggen dat iets afhangt van alle omstandigheden van het geval. Uit bovenstaande schets van twee recente procedures blijkt wel hoe zeer dat klopt. Er zijn tal van factoren waarmee rekening gehouden moet worden. Eén van de belangrijkste is wel de inrichting van het contract. Voor welk bouwmodel wordt gekozen, welke voorwaarden zijn van toepassing, wordt een specifieke garantie verstrekt, etc.?

Wilt u als aannemer of als opdrachtgever voorkomen dat u, veelal, aan het eind van het bouwproces voor onaangename verrassingen komt te staan, zorgt u er dan vooral voor dat de start van dat bouwproces goed is geregeld. Laat uw contracten beoordelen en schroom tijdens de bouw vooral niet ruggespraak te houden als u voornemens bent gevraagd of ongevraagd (ontwerp-)input te leveren. Dat kan een hoop ellende voorkomen.

Mocht u vragen hebben over dit onderwerp of advies kunnen gebruiken dan kunt u contact met een van onze vastgoedspecialisten opnemen.

Kasper Straathof